background

Wydziedziczenie i niegodność dziedziczenia

Z uwagi na mylone często kwestie wydziedziczenia i niegodności dziedziczenia, które są zupełnie niezależnymi instytucjami prawa spadkowego warto zapoznać się z poniższymi wprawdzie podstawowymi lecz przydatnymi informacjami.

Wydziedziczenie

Wydziedziczenie jest oświadczeniem woli spadkodawcy zawartym w testamencie, które służy pozbawieniu prawa do zachowku tych osób, którym normalnie by on przysługiwał.

Z uwagi na daleko idące skutki prawne wydziedziczenia może ono co do zasady wystąpić jedynie w ściśle określonych okolicznościach, gdy uprawniony do zachowku:

wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci.

uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

W testamencie przyczyna wydziedziczenia powinna być jednoznacznie wskazana. Wydziedziczony traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Z uwagi na osobisty charakter wydziedziczenia dotyczy ono tylko bezpośrednio konkretnej osoby uprawnionej, zatem może się zdarzyć, iż w jego miejsce wstąpią jego dalsi zstępni.

Sam wydziedziczony znajduje się w trudnej sytuacji z uwagi na brak możliwości ubiegania się o udział w spadku (także w postaci zachowku). Jedyną możliwą obroną w tej sytuacji  jest próba podważenia samego testamentu lub kwestionowanie  zapisów dotyczących podstaw wydziedziczenia.

 

Niegodność dziedziczenia.

Skutkiem stwierdzenia, iż konkretna osoba jest niegodna dziedziczenia jest pozbawienie jej wszelkich praw do spadku (nie tylko zachowku). Z uwagi na daleko idące skutki niegodność dziedziczenia wymaga przeprowadzenia w tym zakresie postępowania sądowego.

Prawo spadkowe przewiduje trzy podstawy uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia:

  • gdy dopuścił się on umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
  • podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził spadkodawcy w dokonaniu jednej z tych czynności,
  • umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Postępowanie sądowe toczy się już po śmierci spadkodawcy, a wszczęte może być przez każdego kto ma w tym interes, w szczególności osoby, które także dziedziczą lub dziedziczyłyby gdyby  osoba niegodna nie była spadkobiercą.

Niegodność dziedziczenia może dotyczyć zarówno sytuacji gdy spadkodawca pozostawił testament jak również, gdy takowego nie ma i dochodzi do dziedziczenia z ustawy.

Niegodność dziedziczenia jest stwierdzana orzeczeniem wydanym przez sąd (innymi słowy nie zależy od woli spadkodawcy - przeciwnie do wydziedziczenia).

Niegodność dziedziczenia może zostać stwierdzona nawet po przeprowadzeniu postępowania spadkowego a nawet po przeprowadzeniu działu spadku.